კარი 2
genetikuri xe
hominidebi
ჰომინიდების ისტორია იწყება 7 მილიონი წლის წინ. რთულია იმ მაიმუნისმაგვარ არსებას ადამიანი უწოდო, რომელსაც არათუ შემოქმედება, ან მეტყველება, არამედ თვით გადარჩენაც ცხოველზე უკეთ არ შეეძლო. 7 მილიონი წლის წინ ცხოვრობდნენ მაიმუნები, რომლებიც გარკვეული ნიშნებით ჰგავდნენ ადამიანებს. ეს მსგავსება ათასწლეულების განმავლობაში უფრო და უფრო იზრდებოდა.
დაახლოებით 2 მილიონი წლის წინ, ეს ადამიანის მსგავსი არსება უკვე იწყებს საკუთარი ნააზრევის სიმბოლოებით გამოსახვას, რასაც შეიძლება ხელოვნება ეწოდოს.
200 000 წლის წინ კი ჩნდება თანამედროვე ადამიანის სახეობა - ჰომო საპიენსი. მიუხედავად იმისა, რომ ის, თავისი თვისებებით, დნმ-ით და სხვა ბიოლოგიური მონაცემებით მკვეთრად განსხვავდება ყველა სხვა სახეობისგან, რომლებმაც დროთა განმავლობაში არსებობა შეწყვიტეს, ჰომო საპიენის გენეოლოგიის ჩამოყალიბებაში მათი კვალი უდაოდ არსებობს.
არქეოლოგიური კვლევები ამა თუ იმ სახეობის შესაფასებლად დღესაც მიმდინარეობს და ეს მუდმივი პროცესია. ამიტომ არსებული ისტორიული მონაცემებიც მუდმივად იცვლება. არ არსებობს ზუსტი ცნობები ამა თუ იმ სახეობის ჩამოყალიბების, მათი მიგრაციის თუ გამრავლების შესახებ. უმრავლესობა ამ დროისთვის არსებული დასკვნების არის სტრუქტურული კვლევების შედეგად გამოთქმული ვარაუდი.
საჰელანთროპი ჩადენსისი
SAHELANTHROPUS TCHADENSIS
ძვ.წ. 7 000 000 წ.
სამხ. და აღმ. აფრიკა - კენია, ეთიოპია, ჩადი.
* ადამიანის მსგავსი პატარა კბილები. * სახის მოკლე შუა ნაწილი. * ზურგის ტვინი, რომელიც თავის ქალას ქვეშ იხსნება და არა უკან, როგორც მაიმუნებს, თუმცა მაიმუნივით პატარა ზომის ტვინი და წაგრძელებული თავი. ძირითად საკვებს შეადგენდა მცენარეები, ფოთლები, ხილი, თესლი, ფესვები, თხილი და მწერები. თუმცა არტეფაქტების ძლიერი დაზიანების გამო ვერ ხერხდება ზუსტი კვების რაციონის დადგენა. ვარაუდი მისი გარემოდან და სხვა ადრეული ადამიანის სახეობების კვლევებზე დაყრდნობით არის შესაძლებელი.
არდიპითეკუსი კადაბა
ARDIPITHECUS KADABBA
ძვ.წ. 5 800 000 - 5 200 000 წ.
აღმ. აფრიკა - ეთიოპია
* დადიოდა ორ ფეხზე. * სხეულისა და ტვინის ზომით თანამედროვე შიმპანზეს მსგავსი. * გვიანდელი ჰომინინების მსგავსი კბილები. თუმცა ჯერ კიდევ კბილების მწკრივს გარე.
თუგენის ორონინი
ORRORIN TUGENENSIS
ძვ.წ. 6 200 000 წ.
სამხ. და აღმ. აფრიკა - კენია.
* დაახლოებით შიმპანზეს ზომის ტანი. * თანამედროვე ადამიანების მსგავსი პატარა კბილები სქელი მინანქრით. * ცოცავდნენ ხეებზე, მაგრამ ასევე, სავარაუდოდ, დადი ოდნენ ვერტიკალურად ორი ფეხით მიწაზე. *იკვებებოდნენ როგორც მცენარეებით, ასევე ხორცით და ხილით.
არდიპითეკი რამიდუსი
ARDIPITHECUS RAMIDUS
ძვ.წ. 4 400 000 წ.
აღმ. აფრიკა - ეთიოპია.
* განსხვავებული დიდ თითი ფეხზე. * ცოცავდნენ ხეებზე, მაგრამ ასევე, სავარაუდოდ, დადიოდნენ ვერტიკალურად ორი ფეხით მიწაზე. * მამაკაცებსა და მდედრებს შორის ზომაში ძალიან მცირე განსხვავება იყო. *ცხოვრობდნენ ტყიან გარემოში.
პრეანთროპუსი (ავსტრალოპითეკი)
აფარენსისი
PREANTHROPUS (AUSTRALOPITHECUS) AFARENSIS
ძვ.წ. 3 600 000 წ.
სამხ. და აღმ. აფრიკა
კენია, ჩადი.
იდენტიფიცირებული ქვედა ყბის მიხედვით, მას აქვს შედარებით თხელი მინანქარი, მრელი ეშვები და სამფესვიანი ქვედა მუდმივი კბილები.
კენიანთროპუს პლატიოფი
KENYANTHROPUS PLATYOPS
ძვ.წ. 3 500 000 წ.
სამხ. და აღმ. აფრიკა
კენია, ეთიოპია, ჩადი.
* ბრტყელი სახე, * პატარა ტვინი, ბრტყელსახიანი პირველყოფილი ადამიანის არსებობის ყველაზე ადრეული ნიმუში. კენიანთროპუსი ბინადრობდა აფრიკაში ლუსის სახეობის ავსტრალოპიტეკ აფარენსის დროს და შეიძლება წარმოადგენდეს უფრო ახლო ტოტს თანამედროვე ადამიანებთან.
პრეანთროპუსი (ავსტრალოპითეკი)
ანამენსისი
PREANTHROPUS (AUSTRALOPITHECUS) ANAMENSIS
ძვ.წ. 3 300 000 - 2 100 000 წ.
სამხ. და აღმ. აფრიკა
კენია, ეთიოპია, ჩადი.
* წვივის ძვლის გაფართოებული უბანი და ტერფის სახსარი ადამიანის მსგავსია, რაც მიუთითებს რეგულარულად ორფეხზე სიარულზე. * გრძელი წინამხრები და მაჯის ძვლის ფორმები მიუთითებს, რომ ისინი სავარაუდოდ, ხეებზეც ცოცავდნენ. თავის ქალა აერთიანებს საგვარეულო მახასიათებლებს (ამობურცული სახე და გრძელი და ვიწრო ტვინის გარსი) უფრო წარმოშობილ მახასიათებლებთან, (პარანთროპუსის მსგავსი წინ წამოწეული ლოყები.
ავსტრალოპიტეკი აფრიკანუსი
AUSTRALOPITHECUS AFRIKANUS
ძვ.წ. 3 300 000 - 2 100 000 წ.
სამხ. და აღმ. აფრიკა
კენია, ეთიოპია, ჩადი.
* უფრო მომრგვალებული ქალა. * უფრო დიდი ტვინი * უფრო პატარა კბილები, * მაიმუნივით გრძელი ხელები და ძლიერ დახრილი სახე, მკვეთრად გამოხატული ყბით. * მენჯის-ბარძაყის და ფეხის ძვლები მიუთითებს იმაზე, რომ ის დადიოდა ვერტიკალურად, მაგრამ მისი მხრის და ხელის ძვლები მიუთითებს იმაზე, რომ ისინი ასევე ადაპტირებული იყო ხეზე ცოცვისთვის.
ავსტრალოპიტეკი გარი
AUSTRALOPITHECUS GARHI
ძვ.წ. 2 500 000 წ.
აღმ. აფრიკა
ეთიოპია.
* გრძელი ბარძაყის ძვალი * გრძელი, ძლიერი მკლავები *აღინიშნება ნაბიჯების ზომის ცვლილება ორ ფეხზე სიარულის დროს.
ავსტრალოპიტეკი სედიბა
AUSTRALOPITHECUS SEDIBA
ძვ.წ. 1 980 000 -1 977 000 წ.
სამხ აფრიკა
* კბილების დეტალები, ხელებისა და ფეხების სიგრძე და ვიწრო ზედა გულმკერდი წააგავს ადრინდელ ავსტრალოპითეკას. * კბილის სხვა ნიშნები და ფართო გულმკერდის ქვედა ნაწილი ადამიანს ჰგავს. * აღინიშნება მენჯის ფუნქციური ცვლილებები. ვლინდება ორ ფეხზე სიარულის განვითარება. ბეწვისა და ბარძაყის ძვლის კვლევა აჩვენებს, რომ ამ სახეობას უფრო ადამიანის მსგავსი მოძრაობა ჰქონდა და რომ ის რეგულარულად დადიოდა ვერტიკალურად. * თავის ქალას აქვს რამდენიმე ახალი თავისებურება, როგორიცაა შედარებით მცირე ზომის კბილები და სახის ნაკვთები, რომლებიც უფრო ჰგავს ადამიანს.
ავსტრალოპიტეკი დეირემედა
AUSTRALOPITHECUS DEYREMEDA
ძვ.წ. 3 500 000 - 3 300 000 წ.
* წინა სახეობებისგან განსხვავდება კბილების ფორმითა და ზომით, სქელი მინანქრით და ქვედა ყბების მტკიცე არქიტექტურით. წინა კბილებიც შედარებით მცირეა, რაც იმაზე მეტყველებს, რომ მას ალბათ კვებაც განსხვავებული ჰქონდა.
პარანთროპოსი ეთიოპიელი
PARANTHROPUS AETHIOPICUS
ძვ.წ. 2 700 000 - 2 300 000 წ.
ეთიოპია. კენია
აღმ. აფრიკა - კენია, ეთიოპია 2,7-დან 2,3 mln * ძლიერად ამობურცული სახე. * დიდი კბილები. * ძლიერი ყბა და უზარმაზარი საღეჭი კუნთები.
პარანთროპუსი რობუსტუსი
PARANTHROPUS ROBUSTUS
ძვ.წ. 1 800 000 - 1 200 000 წ.
სამხ აფრიკა
სიმაღლე: მამაკაცი - 1.2 მ / ქალები - 1 მ წონა: მამაკაცი - 54 კგ / ქალები - 40 კგ * ძალიან დიდი საღეჭი კბილები სქელი მინანქრით. * დიდი ზიგომატური თაღები (ლოყის ძვლები) * საღეჭი კუნთებით გადმოდიოდა ყბისკენ, რამაც ამ ინდივიდებს მისცა მათთვის დამახასიათებელი ფართო სახის ფორმა.
პარანთროპუსი ბოისეი
PARANTHROPUS BOISEI
ძვ.წ. 2 300 000 - 1 200 000 წ.
აღმ. აფრიკა - ეთიოპია, კენია, ტანზანია, მალავი
* თავის ქალის და ლოყების სპეციფიური ფორმა, რაც საკვების მძიმედ ღეჭვის გამოა გამოწვეული. * კიდევ უფრო დიდი უკანა კბილები. * უფრო ბრტყელი და უფრო დიდი თავის ქალა. * ყველაზე სქელი კბილის მინანქარი ჰომინინებს შორის.
ჰომო გაუთენსისი
HOMO GAUTENGENSIS
ძვ.წ. 1 977 000 - 1 980 000 წ.
სამხ აფრიკა
* შედარებით მცირე ზომის ტვინი. * შედარებით მოზრდილი, მცენარეული მასალის დასაღეჭად ადაპტირებული კბილები, რომლითაც ის უფრო მეტ საკვებს ამუშავებდა, ვიდრე სხვა ჰომინინები. * ის უკვე მოიხმარდა ქვის იარაღებს, ცეცხლს საკვების მოსამზადებლად, რადგან არსებობს კავშირი დამწვარი ძვლების ნარჩენებთან. * სიმაღლე 90 სმ * წონა დაახლოებით 55 კგ. * ორ ფეხზე დადიოდა, თუმცა დიდ დროს ატარებდა ხეებზე, რომ თავი დაეცვა მტაცებლებისგან.
HOMO RUDOLFENSIS
ძვ.წ. 1 900 000 - 1 800 000 წ.
აღმ. აფრიკა - კენია, ტანზანია და მალავი
* რადიკალური ცვლილება ტვინის გარსის ზომაში - 775 სმ3 , რაც მნიშვნელოვნად განსხვავებულია ჰომო ჰაბილისისგან. * დიდი ტვინის გარსი. * გრძელი სახე. * უფრო დიდი კბილები.
ჰომო რუდოლფენსისი
HOMO HABILIS
ძვ.წ. 2 400 000 - 1 400 000 წ
აღმ. აფრიკა - კენია, ტანზანია და მალავი
სიმაღლე: 100 - 135 სმ წონა: 32 კგ * ოდნავ უფრო დიდი ტვინის გარსი. * უფრო პატარა სახე და კბილები, ვიდრე ავსტრალოპითეკებს ან უფრო ძველ ჰომინინის სახეობებს. * მათ შორის გრძელი ხელები და ზომიერად პროგნატიური სახე. * მას მიენიჭა სახელი"მარჯვე", რადგან ითვლებოდა, რომ ეს სახეობა წარმოადგენს ქვის იარაღების პირველ მწარმოებელს. თუმცა უფრო ძველი ქვის იარაღებიც არის აღმოჩენილი.
ჰომო ჰაბილისი
HOMO NALEDI
ძვ.წ. 335 000 - 236 000 წ
სამხ. აფრიკა
სიმაღლე: 1,44 მ წონა: 39,7-55,8 კგ * კბილები, ფაქტობრივად, განსხვავდება სხვა ჰომოს სახეობებისგან, რომლებიც დაახლოებით იმავე დროს ცხოვრობდნენ. აქედან გამომდინარე შეიძლება ითქვას, რომ გარემო პირობები, რომელშიც ის ბინადრობდა იყო განსხვავებული იმ გარემოსგან, რომელშიც ცხოვრობდნენ სხვა სახეობები.
ჰომო ნალედი
HOMO GEORGICUS
ძვ.წ. 1 800 000 წ
დას. აზია - საქართველოს რესპუბლიკა
* პატარა, მტკიცე თავის ქალა. * საოცრად გრძელი ეშვები. * ჰაბილისის მსგავსი, პროგნათური სახეები (წინ წამოსული ქვედა ყბა) * ზედა კიდურები ავსტრალოპიტის მსგავსი იყო, ხოლო ხერხემალი და ქვედა კიდურები უფრო თანამედროვე. * საოცრად დიდი კბილები და კბილის მიკროსაფარი მიუთითებს იმაზე, რომ ისინი იკვებებოდნენ მკაცრი, ბოჭკოვანი მცენარეული საკვებით.
ჰომო გეორგიკუსი
HOMO ERGASTER
ძვ.წ. 2 000 000 - 1 300 000 წ.
ჩრდ; აღმ. და სამხ. აფრიკა
დას. და აღმ. აზია - საქართველოს რესპუბლიკა, ჩინეთი და ინდონეზია
ჰომო ერგასტერი
* ჰომო ერგასტერის წარმომავლობა ჯერ კიდევ საკამათოა, მაგრამ ითვლება, რომ ის არის შემდგომი ჰომინიდების პირდაპირი წინაპარი, როგორიცაა ჰომო ჰეიდელბერგენსისი, ჰომო საპიენსი და ჰომო ნეანდერთალენსისი, ასევე აზიური ჰომო ერექტუსი. * ჰომო ერგასტერის მიერ გამოყენებული ქვის იარაღები აშეული კულტურის ინდუსტრიას მოასწავებს. * შეიძლება ის არის პირველი ჰომინინი, რომელმაც ცეცხლი გამოიყენა, როგორც გათბობის, ასევე განათების მიზნით. ეს ყველაფერი ემთხვევა ტვინის ზომის ზრდას. * ჰომო ერგასტერი შეიძლება ყოფილიყო პირველი ჰომინიდი, რომელმაც გამოიყენა "ადამიანის" ხმა - პროტოენა. * მისი კარგად განვითარებული ტვინი და ფიზიკური შესაძლებლობები ვარაუდობს, რომ მან გამოიყენა სიმბოლური აზროვნება სახვითი ხელოვნების სახით.
ჰომო ერექტუსი
HOMO ERECTUS
ძვ.წ. 1 890 000 110 000 წ.
დას. აზია - საქართველოს რესპუბლიკა,
აღმ. აზია - ჩინეთი, ინდონეზია.
სიმაღლე: 145 - 185 სმ წონა: 40 - 68 კგ * თანამედროვე ადამიანის მსგავსი სხეულის პროპორციები. * შედარებით წაგრძელებული ფეხები და უფრო მოკლე ხელები, რაც მიუთითებს ადრე ხეზე ცოცვის ინსტინქტის დაკარგვასა და შორ მანძილზე სირბილის უნარზე. * კბილების მიკროსკოპული შესწავლა მიუთითებს იმაზე, რომ ზრდა მიმდინარეობდა მაიმუნის ზრდის ტემპით. * ჰომო ერექტუსი ასოცირდება უძველეს ხელნაკეთობებთან, ქვის ხელსაწყოების პირველ და მთავარ ინოვაციასთან. * მიჩნეულია, რომ ის იყო პირველი სახეობა, რომელიც გაფართოვდა აფრიკის ფარგლებს გარეთ და უცნობია მიაღწია თუ არა ევროპას, მაგრამ ამ სახე ობამ მთლიანად მოიცვა აფრიკა და აზია.
ჰომო ფლორენსისი (ჰობიტი)
HOMO FLORIENSIS (HOBBIT)
ძვ.წ. 100 000 - 50 000 წ.
აზია - ინდონეზია
* სიმაღლე: 106 სმ * პაწაწინა ტვინი. * დიდი კბილები. * პატარა ტანი. * წინ წამოწეული მხრები. * პატარა ნიკაპი * მოკლე ფეხებთან შედარებით დიდი ტერფები. * ის ამზადებდა და იყენებდა ქვის იარაღებს. * ნადირობდა პატარა სპილოებზე და დიდ მღრღნელებზე. * პატარა ტანის და ტვინის მიზეზი შეიძლება იყოს კუნძულზე ხანგრძლივი იზოლაცია და შეზღუდული საკვების რაციონი, თუმცა შესაძლოა მათი წინაპრებიც პატარები ყოფილიყვნენ.
ჰომო ლუზონენსისი
HOMO LUZONENSIS
ძვ.წ. 50 000 წ.
აზია - ფილიპინები
* აღმოჩენილი ფეხის ძვლები, რომელიც ძალიან წვრილი იყო, მიუთითებდა ძალიან უცნაურად პატარა სხეულებზე, რომლებიც წააგავდნენ სხვადასხვა დროის ჰომინინებს. * ხელები და ფეხები საკმაოდ პრიმიტიულია, თითების ძვლები მოხრილი. ძვლების ასეთი კომბინაცია უცნაურ სურათს ხატავს და მიუთითებს ხეზე მცოცავთა სახეობაზე, თუმცა მიუხედავად იმისა, რომ მათ ათეულობით ათასი წლის წინ უარი თქვეს მიწაზე ცხოვრებაზე და ხეზე ცოცვა არჩიეს, დროთა განმავლობაში დაკარგეს ეს უნარი.
ჰომო ანტესესორი
HOMO ANTECESSOR
ძვ.წ. 1 200 000 - 800 000 წ.
ევროპა - ესპანეთი
* სიმაღლე მერყეობს 162.3-186.8 სმ-ს შორის. * სახე სხვა სახეობებისგან განსხვავებით მსგავსია თანამედროვე ადამიანების, კერძოდ, მისი მთლიანი სიბრტყით, ისევე როგორც ლოყის მრუდის გადასვლა ზედა ყბაზე. * ფართო მკერდი და საკმაოდ მძიმე, ისევე როგორც ნეანდერტალელებს. * კიდურები პროპორციულად გრძელი იყო, რაც უფრო ხშირია ტროპიკულ პოპულაციებში. * ტერფები მიუთითებს, რომ ეს სახეობის სიარულის მანერა განსხვავებული იყო თანამედროვე ადამიანებისგან.
ჰომო ჰაიდელბერგენსის ი
HOMO HEIDELBERGENSIS
ძვ.წ. 700 000 - 200 000 წ.
ევროპა , აღმ. და სამხ. აფრიკა
შესაძლოა აზია - ჩინეთი
სიმაღლე: მამაკაცი - 175 სმ / ქალები - 157 სმ წონა: მამაკაცი - 62 კგ / ქალი - 51 კგ * ძალიან დიდი შუბლი. * უფრო დიდი ტვინის გარსი და უფრო ბრტყელი სახე, ვიდრე ძველ ადრეულ ადამიანთა სახეობებს. * ის ცხოვრობდა ცივ კლიმატში, რაც დაკავშირებულია აღნაგობის ცვლილებასთან - მოკლე და ფართო სხეულის ფორმებთან. * ეს იყო ერთერთი იმ პირველ სახეობათაგანი, რომელმაც დაიწყო ცეცხლისა და ხის შუბების გამოყენება, ნადირობა დიდ ცხოველებზე. * ჰაიდელბერგენსისმა ჩაუყარა საფუძველი პირველი თავშესაფრების აგებას. ის ქმნიდა უბრალო საცხოვრებლებს ხისგან და ქვებისგან.
ჰომო სეპრანენსისი
HOMO CEPRANENSIS
ძვ.წ. 450 000 წ.
ევროპა - იტალია
1994 აღმოჩენილი იქნა მხოლოდ თავის ქალა, რის გამოც სრული აღწერა ვერ ხერხდება, თუმცა ვარაუდობენ, რომ ის ნეანდერტალელის წ ინაპარი იყო. * თავის ქალა დაზიანებულია, რასაც ცხოველის მიერ მიყენებულ ტრამვას ამსგავსებენ.
ჰომო ჰელმეი
HOMO HELMEI
ძვ.წ. 260 000 წ.
სამხ. აფრიკა
* 1932 წელს აღმოჩენილი იქნა თავის ქალა, რომელიც ახალ სახეობას მიაკუთვნეს, რადგან გამორჩეული იყო სხვა სახეობებისგან. თუმცა შეიძლება ითქვას, რომ ის ჰაიდელბერგენისისა და ჰომო საპიენსის შორის გარდამავალი სახეობაა.
ჰომო დენისოვა
HOMO DENISOVANS
ძვ.წ. 370 000 - 30 000 წ.
ევრაზია - რუსეთი, ჩინეთი, ლაოსი
* დენისოვანების ფიზიკური სტრუქტურის შესახებ ბევრი რამ არ არის ცნობილი, მაგრამ ცნობილია, რომ მათ ნეანდერტალელებთან შედარებით უფრო დიდი და თანამედროვე ადამიანისგან განსხვავებული ფორმის კბილები, რომლებსაც და ძლიერი ყბები ჰქონდათ. * ასევე განსხვავდებიან მორფოლოგიური მახასიათებლებით, რაც კიდევ უფრო მიუთითებს იმაზე, რომ დენისოველებს აქვთ ნეანდერტალელებისა და თანამედროვე ადამიანებისგან განსხვავებული ევოლუციური ისტორია. * დენისოველები ასევე მიგრირებდნენ მთელს აზიასა და სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიაში, როცა ნეანდერტალელები მთელ ევროპასა და ახლო აღმოსავლეთში.
ჰომო როდეზიენსისი
HOMO RHODESIENSIS
ძვ.წ. 400 000 - 125 000 წ.
აფრიკა - ჩრდ. როდეზია (ახლანდელი ზამბია)
* ძალიან დიდი წარბის ქედები * ფართო სახით. * მას ასევე მოიხსენიებენ, როგორც "აფრიკულ ნეანდერტალელს", თუმცა ის ხასიათდება შუალედური ნიშნებით ჰომ ო საპიენსსა და ჰომო ნეანდერთალელს შორის. ასევე მჭიდრო კავშირში აქვს ჰომო ჰეიდელბერგენსისთან. მიიჩნევა, რომ ის იყო ჰომო საპიენსის წინაპარი.
ჰომო ნეანდერტალენსისი
HOMO NEANDERTHALENSIS
ძვ.წ. 400 000 - 40 000 წ.
ევროპა, სამხ.-დას. და ცენტ. აზია
სიმაღლე: მამაკაცი -164 სმ / ქალი - 155 სმ წონა: მამაკაცი - 65 კგ / ქალი - 54 კგ * ნეანდერტალელები თანამედროვე ადამიანის უახლოესი ნათესავია. * ძირითადი მახასიათებელია სახის დიდი შუა ნაწილი, დახრილი ყვრიმალები და უზარმაზარი ცხვირი, რომელიც ცივი, მშრალი ჰაერის დათბობით რეფორმირდა. * სხეულის მოკლე და მკვრივი აგებულებაც ასევე დაკავშირებულია ცივ გარემოში ცხოვრებასთან. მაგრამ მათი ტვინი ისეთივე დიდი იყო, როგორც ჩვენი და ხშირად უფრო დიდი - პროპორციული მათი უფრო მოღრუბლული სხეულებისა. * ტვინი იყო ისეთივე ზომის , როგორც ტანამედროვე ადამიანის და ტანთან შედარებით პროპორცით დიდი. * ისინი ამზადებდნენ და იყენებდნენ დახვეწილ, მრავალფეროვან იარაღს. * იყენებდნენ ცეცხლს. * ცხოვრობდნენ თავშესაფრებში. * ამზადებდნენ და ატარებდნენ ტანსაცმელს. * იყვნენ გამოცდილი მონადირეები დიდ ცხოველებზე და ასევე ჭამდნენ მცენარეულ საკვებს. * აკეთებდნენ სიმბოლურ ან ორნამენტულ ნივთებს. * არსებობს მტკიცებულება, რომ ნეანდერტალელებმა დაიწყეს მიცვალებულების დასაფლავება და ხანდახან მათი საფლავების საჩუქრებით და ყვავილებით შემკობა. ეს დახვეწილი და სიმბოლური ქცევა მანამდე არცერთ სხვა პრიმატსა და არც ერთ ადრინდელ ადამიანურ სახეობაში არ დაფიქსირებულა.
ჰომო საპიენსი
HOMO SAPIENS
ადამიანის ეს სახეობა 200 000 წლის წინ აფრიკიდან იღებს სათავეს და ვრცელდება დედამიწის ყველა კონტინენტზე.
ჰერტო ბურში აღმოჩენილ უძველეს ნაშთებს "ჰერტო კაცი" დაარქვეს. (Herto Man) ექსპერტები ამტკიცებენ, რომ აღმოჩენები საკმარისად სრულყოფილია იმისთვის, რომ ადრეული თანამედროვე ადამიანების იდენტიფიცირება მოხდეს. მიიჩნევა, რომ ის არის თანამედროვე ჰომო საპიენს უშუალო წინაპარი.
მონაცემები შეგროვებულია როგორც სხვადასხვა ისტორიული და მეცნიერული ონლაინ ენციკლოპედიებიდან, ასევე მსოფლიოს ისტორიის სახელმძღვანელოებიდან. დღეისათვის არსებულ სახეობებთან დაკავშირებით მეცნიერებს შორის ჯერ ისევ მიმდინარეობს დავა, რის გამოს წყაროებში განსხვავებული ვერსიებია წარმოდგენილი.
თუ ფიქრობთ, რომ შესაძლოა არსებობდეს მეტად სარწმუნო წყარო ამა თუ იმ საკითხთან დაკავშირებით, უკუკავშირი დიდად სასურველია.